Wat is kalibreren?

Kalibreren is volgens de internationale definitie het vaststellen van de afwijking van een meetinstrument. Vaak wordt dit verward met de Amerikaanse definitie waaronder ook justeren, het afregelen van een instrument, wordt begrepen.

Wat is het nut van kalibreren?

Zodra de afwijking van een instrument bekend is, kan men met het resultaat drie kanten op. Ten eerste kan worden vastgesteld of het betreffende instrument nog binnen de specificaties van de fabrikant, een normatief document of zelf opgestelde eisen ligt. Dit heet testen aan specificaties.
In de tweede plaats kan op basis van de kalibratieresultaten het instrument afgeregeld worden zodat het bijvoorbeeld weer aan de specificaties voldoet. Na dit zogenaamde justeren is een herkalibratie noodzakelijk.
Deze eerste twee mogelijkheden worden vaak gebruik in ISO/IEC9001 gecertificeerde bedrijven.
In de laatste plaats kunnen de resultaten als correctiefactoren worden gebruikt. Dit laatste is vaak het geval in ISO/IEC17025 geaccrediteerde laboratoria die met geautomatiseerde meetsystemen werken. In de basis is dit de beste manier voor ieder bedrijf dat met geautomatiseerde meetsystemen werkt aangezien hiermee meestal nauwkeurigere resultaten worden bereikt, kosten worden bespaard (een herkalibratie is immers niet noodzakelijk) en het lange termijn gedrag van een instrument (op basis van historie) kan worden bepaald.

Wat zijn de schakels in de kalibratieketen?

In de meeste gevallen wordt geredeneerd dat het bij het uitvoeren van ISO/IEC9001 kalibratie alleen van belang is als de kalibratie wordt uitgevoerd met herleidbaar gekalibreerde meetapparatuur. Inderdaad is dit één van de schakels die tot betrouwbare kalibraties leiden.
Er zijn echter nog een aantal andere factoren die minimaal een zelfde belang hebben. Immers de meetapparatuur waarmee de kalibratie wordt uitgevoerd moet wel geschikt zijn voor het beoogde doel. Daarnaast moet de gehele kalibratieopstelling geschikt zijn voor de kalibratie op basis van een juiste meetmethode. Ook dient de kalibratie te worden uitgevoerd door gekwalificeerde medewerkers in een daarvoor geschikte ruimte. Als laatste zijn ook kalibraties uitgevoerd door een erkend laboratorium niet zonder afwijking. Hiertoe wordt een meetonzekerheid berekend. Deze berekening van de meetonzekerheid is uitermate complex en er kunnen eenvoudig (grote) fouten mee worden gemaakt. Tot slot wordt een rapport opgesteld. Voldoet dit rapport echter wel aan de eisen die hieraan gesteld worden?

Welke schakel is het meest belangrijk?

Ieder van deze factoren levert een even grote bijdrage. Immers, en ik chargeer, stelt u zich voor dat een kalibratie wordt uitgevoerd met herleidbaar gekalibreerde apparatuur maar dat deze apparatuur niet geschikt is voor de kalibratie en dat de toegepaste opstelling en meetmethode onjuist zijn. Daarnaast wordt de kalibratie uitgevoerd door een persoon die daar niet voldoende verstand van heeft in een ruimte die daarvoor niet geschikt is. Tevens blijkt dat de meetonzekerheid onjuist is berekend en de resultaten worden foutief gerapporteerd. Wat is dan nog de waarde van het enkele feit dat de kalibratie is uitgevoerd met herleidbaar gekalibreerde apparatuur?

Externe Audit

Als laatste kan gesteld worden dat indien alle schakels niet door een accrediterende instantie tijdens een zogenaamde externe audit (door vakdeskundigen) worden gecontroleerd er het risico bestaat dat één of meer schakels zwak zullen zijn. Een audit door een daartoe geschikte partij, zoals de RvA, levert een grote zekerheid dat aan alle vereisten wordt voldaan. Anders kunt u niets anders dan te vertrouwen op de uitspraken van het laboratorium zelf. Er hoeft nog niet eens sprake te zijn van opzet, iedereen kan tenslotte fouten maken.

Accreditatie: Gegarandeerde kwaliteit

Nu zult u zeggen: "maar die zaken zullen toch wel in orde zijn?" De grote vraag is of dat zo is. Stelt u zich opnieuw voor. U hebt voor uw opleiding alle vakken gevolgd, alles begrepen en goed geleerd en voor al deze vakken met goed gevolg examen afgelegd. Hoe waarschijnlijk is het dan dat u uw diploma niet op bent gaan halen? De analogie is volledig. Waarom zou een laboratorium dat aan alle voorwaarden voldoet, dit niet onder accreditatie brengen? Alle moeite is gedaan, de investeringen zijn gedaan, met andere woorden de kosten zijn gelijk. De enige reden is dat minimaal één van de hiervoor genoemde factoren niet aan de eisen van ISO/IEC17025 voldoet en dat daarmee de kwaliteit op geen enkele manier controleerbaar is en dus niet kan worden gegarandeerd.
U kunt zich nu de vraag stellen: "Heb ik een dergelijke nauwkeurigheid wel nodig". Als het goed is wordt bij de aanschaf bekeken of een meetinstrument geschikt is voor het beoogde doel. Als dan tijdens een kalibratie wordt getoetst aan specificaties kan het resultaat pass of fail zijn. Hoe kan dan echter worden gegarandeerd dat dit oordeel correct is indien de kalibratieresultaten niet gegarandeerd zijn? Het kan heel goed zijn dat een instrument wordt afgekeurd terwijl het nog goed is. Ook is het mogelijk dat een instrument wordt goedgekeurd terwijl het afgekeurd zou moeten worden. Het is ook mogelijk dat een laboratorium vanwege de meetonzekerheid geen uitspraak had kunnen doen. Nog erger wordt het indien op basis van een foutieve kalibratie instrumenten worden gejusteerd. Vanaf dat moment wordt immers met een instrument met een afwijking gemeten.

Accreditatie: voor hetzelfde geld kan het ook goed

DARE!! Calibrations is een ISO/IEC 17025 geaccrediteerd laboratorium (K063) dat alle kalibraties die op haar scope staan ook daadwerkelijk onder accreditatie uitvoert tegen dezelfde prijs waarvoor andere laboratoria de kalibratie buiten accreditatie uitvoeren. Kan DARE!! Calibrations dan alle kalibraties onder accreditatie uitvoeren? Nee, ook wij beschikken niet over alle apparatuur, opstellingen en ruimtes die nodig zijn om alle metingen onder accreditatie uit te voeren. En ofschoon u er vanuit kan gaan dat bij ons de kalibraties door de juiste mensen, in de juiste omgeving met herleidbaar gekalibreerde apparatuur wordt uitgevoerd is er bij ons ook altijd iets waardoor we een bepaalde kalibratie of een bepaald bereik niet onder accreditatie uit kunnen voeren. Eén van de redenen kan bijvoorbeeld zijn dat er teveel investeringen nodig zijn en dat hiervoor niet voldoende markt is. Het verhaal blijft echter hetzelfde, ook wij kunnen in dat geval dan niet met dezelfde zekerheid kalibreren dan wanneer het wel onder accreditatie wordt uitgevoerd. Gelukkig kunnen wij de meeste instrumenten wel gewoon onder accreditatie kalibreren: voor hetzelfde geld kan het ook goed!